
چابهار شهری به دیرینگی تاریخ است که زیبا و استوار بر ساحل دریای مکران*در جنوب خاوری ایران، در استان سیستان و بلوچستان آرمیده است. بندری که جایگاه بلوچهای مهربان، مرزبانان تاریخی ایرانزمین، است. آنگونه کهفردوسی بزرگ در وصف رزمآوریشان در سپاه کیخسرو، پادشاه استورهایایرانزمین، چنین یاد میکند:
سپاهی ز گردان کوچ و بلوچ
سگالیده جنگ، مانند قوچ
برهنه یک انگشت ایشان ندید
در جهان پشت ایشان کس ندید
سپهدارشان بود رزمآزمای
کز او بود گاه و نکویی بجای
بسی آفرین کرد بر شهریار
بر آن شادمان گردش روزگار
نگه کرد کیخسرو از پشت پیل
رده آن سپه را زده بر دو میل
جز این نامداران لشکر دگر
برآورده هر یک به خورشید سر
پسند آمدش سخت کرد آفرین
بر آن بخت بیدار و فرخ زمین
بلوچستان از زمان کوروش کبیر، جزو شاهنشاهی ایران بوده است. بخشجنوبی بلوچستان کنونی در سنگنبشته داریوش بزرگ در بیستونو پارسه (تخت جمشید) به نام «ماکا» یا «مَکَه» به عنوان یکی از استانهای
شاهنشاهی ایران آمده است. هرودوت، تاریخنگار یونانی، نیز آن را «مَکیا» یا «میکیان» خوانده است.
زبان بلوچی
زبانی که مردم بلوچستان و از جمله چابهار به آن سخن میگویند، زبان بلوچیاست که یکی از شاخههای زبانهای هندوایرانی و همریشه با زبان پارسی است.این زبان واژگان بیشماری از زبان پارسی میانه (زبان پهلوی) را در خود جای دادهاست؛ به گونهای که «امیرتوکل کامبوزیا» در کتاب «بلوچستان و علل خرابی آن»مینویسد: «اگر شما فرهنگ زبان پهلوی را در مقابل یک فرد بلوچ بگشایید و لغاتی
از هر صفحه آن پیدا کرده و به او بگویید، او خواهد گفت آقا، زبان پهلوی یعنی زبان بلوچی.»
سرزمین همیشه بهار
چابهار، هر چهار فصلش بهار است و بدین روی «چهار بهار» یا چابهارمیخوانندش؛ یعنی سرزمین همیشه بهار.
خنکترین در تابستان و گرمترین در زمستان
چابهار همعرض جغرافیایی و هم آبوهوا با بندر میامی در شبهجزیره فلوریدایامریکا است. وزش بادهای موسمی، موسوم به «مونسون» در چابهار سببشده است تا این بندر در تابستان، خنکترین و در زمستان، گرمترینبندر جنوبی ایران و دمای آن تنها بین ۵/۱۰ تا ۳۴ درجه سانتیگراد
در نوسان باشد. این دما باعث ایجاد یکی از متنوعترین پوششهای گیاهی
گونههای جانوری در چابهار شده است.

تنها بندر اقیانوسی ایران
چابهار که یکسو رو به دریا و سوی دیگر رو به کوه و کویر دارد، تنها بندراقیانوسی ایران و یکی از مهمترین کریدورهای ترانزیت شمال-جنوب وشرق-غرب جهان است.گفتنی است در هنگام جنگ تحمیلی، به اهمیت استراتژیک چابهاربه دلیل دور بودنش از فضای نظامی خلیج فارس و تنگه هرمز، افزودهشد. پس از جنگ نیز چابهار به عنوان منطقه آزاد صنعتی-تجاریدر سال ۱۳۷۲ خورشیدی اعلام موجودیت کرد تا گامهای سریعتریبرای توسعه بردارد.
جاهای تاریخی و گردشگری چابهار
تلگرافخانه انگلیسیها
«تلگرافخانه انگلیسیها» یکی از کهنترین ساختمانهای سنگیچابهار است که مجریان خط تلگراف انگلیس، در سال ۱۸۶۹ میلادییعنی در دوران قاجاریه، به ظاهر برای رونق دریانوردی و تجارت ودر اصل برای اهداف استعماری، آن را بنا کردند.این تلگرافخانه با ویژگی معماری مناطق گرمسیری و در دوطبقه با رواقهای هلالی ساخته شده است.

روستا و بندر تاریخی تیس؛ خاستگاه چابهار امروزی
روستای تاریخی «تیس» در نزدیکی چابهار، از روزگار هخامنشیان، بندریمهم در امر بازرگانی و دریایی به شمار میرفته است. پس از اسلام نیز تاریخنگارانی چون مَقدِسی در سال ۳۷۵ قمری از این بندر به عنوانبندری آباد و پررونق یاد کردهاند. بندری که بر سر راه جاده ابریشم،مرکز تجارت شکر استان مکران و گندم سیستان بوده و به دستمغولان ویران شده است تا در آتیه، چابهار کنونی جایگزین شکوه آن شود.

خلیج چابهار
یکی از شگفتیهای طبیعی چابهار، «خلیج چابهار» است که برآیندآمیزش میلیونها ساله زمین و باد و آفتاب و دریاست. خلیجی کهتماشای برآمدن و فرورفتن خورشید از فراز آن، خاطرهای است که کمتر از یادها میرود.

تالاب لیپار؛ خفته در میان دو کوهی استوار
از چابهار در امتداد ساحل، ۱۵ کیلومتر که به شرق میرانیم، در کنار روستای«رمین» تالاب زیبای لیپار نمایان میشود. تالابی آرمیده در میان دو کوهیاستوار که از جمعشدن آبهای سرگردان، هستی گرفته است. لیپار جایگاهپرندگان گوناگون همچون طاووسک، تیهو، باقرقره، لکلک، حواصیل سفیدو خاکستری و پوشش گیاهیمتنوعی از درختان گز، چش و… است کهآدمی را به لختی درنگ در کنارش فرامیخواند.راهنمای بلوچ ما آقای «محمدجواد صادقی» درباره معنای واژه لیپار میگوید:«لیپار واژهای دوسیلابی است که از دو بخش «لیپ» و «آر» تشکیل شده است.لیپ به معنای خار و خاشاک رودخانه و آر به معنای آب رودخانه است.در این روستا آب رودخانه همراه با خار و خاشاک به آب دریا میپیونددکه در واقع به هم رسیدن یا محل تلاقی آب رودخانه و آب دریا را در زبان بلوچی لیپار میگویند.»

کوههای آریا(به اصطلاع جغرافیدانان بدلند که جنسشون از مارن
وگچ وهیچ گیاهی روی این کوها نمی روید واما هنری ها به لحاظ
زیبایشون منسوب به کوههای مریخی میدانند
پس از گذر از تالاب لیپار و ۳۰ کیلومتر راندن از شرق چابهار، به «کوههای آریا» میرسیم.محلیها بر این باورند هنگامی که کشتیها به نزدیکی این کوهها میرسیدند،بادبان میافراشتند و از آنجا که یکی از معنیهای واژه آریا در زبان بلوچی«افراشتن» است، این کوهها به آریا معروف شدهاند؛ البته اغلب به نادرستبه این کوهها، کوههای مریخی یا مینیاتوری هم میگویند.کوههای فرسایشیافته و اعجابانگیز آریا که در پاکستان نیز امتداد دارد،
بسان ریشههای یک درخت تنومند است که سر از زمین برآورده و بهآسمان ساییده تا با نگاهی وهمآلود، نظارهگر این سرزمین اسرارآمیز باشد.

درخت انجیر معابد؛ گوهری پربها در هوای تفتیده جنوب
درخت «انجیر معابد» یا «لوور» که محلیها به آن «کرگ» نیز میگویند، از درختان تیره کائوچوئی است که در نواحی گرمسیری مانند چابهارمیروید. سایه پرمهر این درخت که ریشههای بیشماری در خاکمینشاند، در هوای گرم و تفتیده جنوب، گوهری پربهاست و از اینرو برای محلیها درختی مقدس به شمار میرود که میوههای
نارنجیرنگِ نرم و شیرینش هم خوردنی است.لوور که ارتفاع آن به ۱۵ تا ۲۰ متر میرسد، درخت همیشه سبزی استکه شکل و فضای پیچیدهای میآفریند، آنچنان که آدمی را به شگفتی وامیدارد.

گاندو: بزرگترین خزنده ایرانی
رودخانه باهوکلات در ۹۰ کیلومتری شرق چابهار یکی از مهمترین زیستگاههایتمساح پوزهکوتاه «گاندو» است. گاندو بزرگترین خزنده ایرانی و بازماندهخزندگانی است که از ۲۶۵ میلیون سال پیش، روی زمین میزیستهاند.
رنگ گاندو، زیتونی تا قهوهای است و شکمی بدون فلس، سفید متمایلبه زرد دارد. این تمساح چنان خویش را با طبیعت بلوچستان تطبیقداده است که میتواند ماهها نباریدن باران و خشک بودن بستر رودخانهها
را تاب آورد. یکی از روشهایی که گاندو برای بقا انتخاب کرده است،حفر گودالهایی به ژرفای ۱۲ تا ۱۵ متر در کنار رودخانههاست تا درپناه این گودالها، خشکسالی را طی کند و چشم در راه باران باشد.
گاندو به وقت تخمگذاری گودالی به عمق ۳۰ سانتیمتر میکند
و بین ۲۰ تا ۳۰ تخم در آن میگذارد. گاندوهای کوچک، به درازای تقریبی ۲۵ سانتیمتر پس از ۶۵ روز چشم به جهان میگشایند.
گاندو در فک بالایی، ۱۹ و دو سوی فک پایینی، ۱۵ دندان دارد و طول نیمیاز بدنش را که به چهار متر میرسد، دم آن تشکیل میدهد. این حیوان
که از سوی بومیان نیز حمایت میشود، شبها به شکار پستانداران، لاکپشتها، پرندگان آبزی و ماهیان میرود.

تپه گِلفشان
«تپه گلفشان» که از آن به جای آتش، گِل فوران میکند، یکی از دیدنیها شگفتِشمال باختری چابهار در «دشت کهیر» است که مانند آن در چند جای دیگر جهان
نیز گزارش شده که البته گِلِ گِلفشان چابهار، غلیظتر و توسیرنگتر از گل گلفشانهای دیگر است.
گلفشان که پیرامون آن هیچ گیاهی دیده نمیشود، در فصل زمستان بیشترفعالیت میکند و صدای غرش آن که آب و گازِ پرفشار را از لایههای زیرین زمینبه بیرون پرتاب میکند، حتی از دور هم شنیده میشود.
مردم محلی به این گلفشانها که خاصیت درمانی هم دارد، «گلپاشان» یا «ناپک» به معنای ناف دریا یا ناف زمین، میگویند.
از دیگر جاهای دیدنی چابهار میتوان به غارها و معبد «بان مسیتی» دردامنه رشتهکوههای شهبازبندِ روستای تیس، قدمگاه خضر و اسکلههایماهیگیری تیس، رمین و بریس اشاره کرد.
————————
این سفرنامه در ماهنامه جهانی دنیای تجارت، شمارهی ۲۶، خردادماه ۱۳۸۹ خورشیدی منتشر شده است.
* در اواخر سده هفدهم میلادی نام جعلی «دریای عمان» از سویاستعمارگران بر «دریای مکران» نهاده شد. گفتنی است در برخی از
نقشههای معتبر جهانی، دریای مکران «دریای پارس» نیز خوانده شده است.
چابهار دنیای از زیبایی است دیدنی ترین سواحل جنوب ایران مناظر زیبای طبیعی دریای ژرف ونیلگون مردم صمیمی ودوست داشتنی
وجهانی از تلاش وسازندگی وهمه اینجا در پهندشت اسرار امیز
سیستان وبلوچستان دامن گسترده وچون تابلویی بزرگ گوشه ای از عظمت خلق ت افریدگار رابه نمایش گذارده است
یکی از شهرهای جنوب خاوری استان سیستان و بلوچستان ایران و تنها بندر اقیانوسی این کشور میباشد که در کرانهٔ دریای عمان و اقیانوس هند قرار دارد. لنگرگاه آن قابلیت پهلوگیری کشتیهای اقیانوسپیما را دارد و از مناطق آزاد بازرگانی ایران است.
بندر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی، که نزدیکترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار است و سازندگی و سرمایهگذاری فراوانی در آن صورت میگیرد؛ از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتیهای اقیانوسپیما (در خلیج چابهار) و ساخت راهآهن به سوی آسیای میانه و احداث فرودگاه بینالمللی. این بندر یکی از مهمترین چهارراههای کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی است.
چابهار علاوه بر موقعیت بازرگانی، دارای جاذبههای فراوان تاریخی و طبیعی است. آب و هوای این شهر و پیرامون آن همیشه بهاری و معتدل است و به همین دلیل چابهار (چهاربهار) نامیده میشود. چابهار مرکز شهرستان چابهار است که در منتهیالیه جنوب شرقی ایران در کنار آبهای گرم اقیانوس هند قرار دارد
موقعیت جغرافیایی و وسعت
شهرستان چابهار با مساحتی حدود ۱۷۱۵۵ کیلومتر مربع در منتهی الیه جنوب شرقی ایران در کنار آبهای گرم دریای عمان و اقیانوس هند قرار گرفتهاست. این شهرستان از جانب شمال به شهرستانهای ایرانشهر و نیکشهر و از جنوب به دریای عمان و از شرق به پاکستان و از غرب به استانهای کرمان و هرمزگان محدود است.
بندر چابهار-مرکز شهرستان- با وسعتی بالغ بر ۱۱ کیلومتر مربع در ارتفاع ۷ متر از سطح دریا قرارگرفتهاست و در ۶۰ درجه و ۳۷ دقیقه طول شرقی و ۲۵ درجه و ۱۷ دقیقه عرض شمالی قرار دارد. فاصله هوائی شهرستان چابهار تا تهران ۱۴۵۶ کیلومتر و فاصله زمینی از طریق جاده ایرانشهر- کرمان ۱۹۶۱ کیلومتر است. فاصله بندر چابهار تا مرکزاستان ۷۳۸ کیلومتر میباشد. این شهرستان حدوداً دارای ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای عمان میباشد.
بندر چابهار همعرض جغرافیایی بندر میامی در شبهجزیره فلوریدای آمریکا است و دارای شرایط آب و هوایی کاملاً همانند بندر میامی است. چابهار در ۲۲۸۶ کیلومتری تهران قرار گرفته است . فاصله آن تا زاهدان ۷۲۱ کیلومتر و تا بندر کراچی ۹۰۰ کیلومتر است.
خلیج چابهار با بریدگی طبیعی و استثنایی خود، بزرگترین خلیج ایران در پیرامون سواحل دریای عمان به شمار میرود و نزدیکترین آبراه به اقیانوس هند است
اب وهوا
همجواری منطقه آزاد چابهار با دریا، نزدیکی به مدار راسالسرطان و قرار گرفتن درمسیر بادهای موسمی شبه قاره هند و جبهههای استوایی موجب گردیدهاست که دارای آب هوایی گرمسیری معتدل با رطوبت نسبی باشد. این منطقه گرمترین نقطه کشور در زمستان وخنکترین بندر جنوبی ایران در تابستان است. متوسط دمای بیشینه (در خرداد ماه) طی یک دوره ۷ ساله ۳۱ درجه سانتیگراد، متوسط دمای کمینه (در دی ماه) ۱۹ درجه سانتیگراد، و متوسط دما در طول سال ۲۶ درجه سانتیگراد است. حداقل رطوبت نسبی ۶۰ درصد و متوسط رطوبت نسبی ۷۰ درصد گزارش شدهاست. متوسط بارندگی سالانه کمتر از ۲۰۰ میلیمتر در سال است که ۶۴ درصد آن در زمستان میبارد.
به طور کلی آب و هوای چابهار دارای کمترین تغییرات در فصول چهارگانه سال است و درجه رطوبت تنها در دو ماه از سال (اردیبهشت و خرداد) بالا میرود. برای مثال، هوای شهر چابهار در تابستان از تهران خنکتر است
درباره تپه های گل فشان بدانید که این تپه ها با پرتاب حباب های گل و لای از ژرفای زمین، چشم بیننده را خیره می کنند،مردم محلی از این گل و لای برای درمان بیماری ها بویژه بیماری های پوستی استفاده می کنند.
به عنوان یک ایرانی مخصوصا اگر اهل تجارت باشید، بندر یا جزیره چابهار را به عنوان محلی برای کسب و کار تجار و مخصوصا بازار خرید اجناس خارجی با قیمتی مناسب تر از پایتخت آلوده ایران می شناسید و قطعا با ویژگی های گردشگری آن کمتر آشنا هستید.
جزیره چابهار در قسمت جنوبی استان سیستان و بلوچستان در جوار دریای عمان واقع شده است. وسعت این جزیره 25هزارکیلومتر بوده که 130 کیلومتر آن مرز خاکی است.
از وجود این مرز خاکی در جزیره چابهار چندان خوشحال نباشید، چرا که با اتوبوس یا قطار و تغییر مسیرهای مختلف برای رسیدن به چابهار حداقل دو روز را در جاده خواهید بود. اگر از دسته مسافران کم طاقت هستید و تحمل پیمودن مسیرهای مختلف و طولانی را ندارید؛ بهتر است به جای مسافرت با اتوبوس یا قطار به فکر خرید بلیت هواپیما و پرواز مستقیم به چابهار باشید.
قبل از ورود به چابهار بهتر است بدانید، این بندر 230هزار نفر جمعیت دارد و از پنج بخش مرکزی، کنارک، پلان، دشتیاری و زرآباد تشکیل شده. سه شهر کنارک، ونگور و چابهار و الدهستان و 620 روستا نیز در این جزیره یا بندر قرار دارند.
بندر چابهار اگرچه در نگاه اول، ناحیه ای فاقد امکانات گردشگری به چشم می آید، اما اکوتوریسم طبیعی این جزیره و همچنین پیشینه تاریخی آن، از جاذبه هایی است که چشم هر بیننده را خیره می کند.
گل فشان ها، سواحل صخره ای زیبا، مساجدزیبای محلی، بافت سنتی و زندگی جذاب بلوچ ها با کپه های دست سازشان و همچنین قلعه پرتغالی ها از جمله مهمترین جاذبه های گردشگری چابهار به شمار می آیند.
برای دیدن کناره ها و سواحل زیبای طبیعی در چابهار توصیه می کنیم به قسمت جنوبی شهرستان چابهار بروید، چرا که در این قسمت پیشروی آب دریا و فرسایش سنگ های رسوبی چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است. وقتتان را به گونه ای تنظیم کنید که طلوع یا غروب خورشید را در این سواحل ببینید.
برای دیدن تپه های گل فشان که اتفاقا پدیده ای کمیاب در سطح جهان به شمار می آید، باید به دو دشت کهیه و تنگ بروید.
درباره تپه های گل فشان بدانید که این تپه ها با پرتاب حباب های گل و لای از ژرفای زمین، چشم هر بیننده را خیره می کنند.
سه تپه گل فشان در فاصله دو دشت کهیه و تنگ در 20کیلومتری روستای کهیه و در مسیر جاده تنگ گالک در شمال غربی شهرستان چابهار قرار گرفته و میانگین ارتفاع آنها بین 10 تا۳۰متر است. از این تپه ها هر 30 تا 36 ثانیه یک بار گل و لای فشرده به همراه گاز خارج می شود.
برخی از مردم محلی از این گل و لای برای درمان بیماری ها بویژه بیماری های پوستی استفاده می کنند.
نام قلعه پرتغالی ها و حوادث تاریخی آن مطمئنا برای هر ایرانی نامی آشناست، اما اگر علاقه مندید که علاوه بر شنیده ها، این قلعه را از نزدیک ببینید، سری به روستای تیس از توابع بخش دشتیاری بزنید.
این روستا که در منطقه ای کوهپایه ای در پنج کیلومتری شمال غرب چابهار واقع شده و رودخانه لاوی از آن می گذرد، در میان کوه های شهباز، لاوی و بیلبند محصور شده است.
قلعه پرتغالی ها در این روستای زیبا قرار گرفته و به دلیل قدمت و نوع معماری خاصش تعداد بی شماری از گردشگران داخلی و خارجی را به خود جذب می کند. اگر به روستای تیس رفتید بدانید که این روستا از عمده ترین مراکز سوزن دوزی در چابهار است و زنان و دختران آن به طرزی زیبا و تحسین برانگیز صنایعی را تولید می کنند که ره آورد سفر هر گردشگر به خانه اش می شود.
برای دیدن انواع پرندگان و طبیعت زیبا، به شما که عازم چابهار هستید توصیه می کنیم دیدن روستای لیپار را به هیچ چیز دیگر ترجیح ندهید. در 15 کیلومتری شهر چابهار بعد از روستای (رمین) در مسیر جاده ای ساحل گواستر و در تنگه ای صخره ای، دره ای سرسبز و زیبا قرار دارد که از بالای آن، روستای لیپار در میان سبزه زارها خودنمایی می کند.
در میان دو کوه، این دره که فاصله چندانی هم ندارند، آب بندی ایجاد شده که آبهای سرگردان اطراف را در خود جمع کرده و به آبگیری به طول 14 کیلومتر با انواع بوته ها، درختچه ها و پرندگان تبدیل شده است.
در این آبگیر، انواع بوته ها و درختچه ها از نوع گز، کلیر و چش و پرندگانی چون چنگر، فلامینگو، انواع حواصیل، باقرقره، تیهو، عقاب دشتی و خوتکا و همچنین طاووس کن یافت می شود.
جنگل های انبوه هم از دیگر جاذبه های اکوتوریستی در چابهار است که در ناحیه ساحلی خلیج گواتر قرار گرفته است. بد نیست که بدانید حرا درختچه ای است که در مرداب های نواحی گرم کرانه های عربستان، مصر و جنوب ایران می روید. از مشخصات بارز این درختچه، این است که روی درخت مادر رشد اولیه را طی کرده و سپس نهال جوان از درخت مادر جدا شده و به مرداب می افتد. برگ های حرا با دوام است و ظاهر بیضوی شکل و منتهی به یک خامه باریک دارد و تنها قسمت مورد استفاده آن، پوست شاخه است.
در حوزه حیات وحش نیز تمساح پوزه کوتاه برجسته ترین موجود منطقه چابهار است که به طور طبیعی و آزاد زندگی می کند.
زیستگاه اصلی این تمساح که به نام محلی گاندو خوانده می شود، حدود 380 هزار هکتار مساحت دارد که بخشی از آن در چابهار و بخش دیگر آن در شهرستان ایرانشهر واقع شده است.
تمساح پوزه کوتاه در برکه های راسک، باهوکلات و باتلاق های دلگان و کلانی زندگی می کند و تنها نوع تمساح ایران است که ارزش ملی و بین المللی دارد. طول این جانور تا چهار متر می رسد و قوی ترین عضو آن دمش است.
تقریبا با اکثر جاذبه های گردشگری چابهار آشنا شده اید و احتمالا اشتیاق زیادی برای دیدن این منطقه پیدا کرده اید.
نوشته : عمران طیسی
تاریخ: چهار شنبه 29 دی 1389برچسب:,